Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi przedłożyło Radzie Ministrów projekt ustawy zmieniającej przepisy ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego. Jakie zmiany planuje resort?
Na stronie Rządowego Centrum Legislacji opublikowano projekt ustawy zmieniającej przepisy o kształtowaniu ustroju rolnego. Jak wskazano w uzasadnieniu do projektu, proponowane zmiany mają na celu doprecyzowanie przepisów oraz usprawnienie ich stosowania przez przedsiębiorców uczestniczących w obrocie nieruchomościami rolnymi na rynku prywatnym. Wskazano dwa obszary wymagające poprawy:
- wyłączenie ograniczeń wynikających z UKUR w stosunku do czynności związanych z reorganizacjami w ramach grup kapitałowych oraz
- doprecyzowanie przepisów UKUR w zakresie jej stosowania do przekształceń przedsiębiorcy.
Szkoda, że projektem nowelizacji objęto tylko te dwie kwestie. Jest zdecydowanie więcej obszarów do poprawy.
Grupy kapitałowe
W końcu zwrócono uwagę na problem związany z funkcjonowaniem grup kapitałowych w kontekście ograniczeń wynikających z UKUR. Obecnie ustawa jednakowo traktuje transakcje dokonywane wewnątrz tej samej grupy kapitałowej, jak i z podmiotami zewnętrznymi.
Jednostka dominująca, jednostka zależna
Projekt ustawy odwołuje się do definicji grupy kapitałowej w rozumieniu ustawy o rachunkowości. Oznacza ona jednostkę dominującą wraz z jednostkami zależnymi. Przy czym jednostką dominującą jest jednostka będąca spółką handlową lub przedsiębiorstwem państwowym, sprawująca kontrolę nad jednostką zależną, w szczególności:
- posiadająca bezpośrednio lub pośrednio większość ogólnej liczby głosów w organie stanowiącym jednostki zależnej, także na podstawie porozumień z innymi uprawnionymi do głosu, wykonującymi prawa głosu zgodnie z wolą jednostki dominującej, lub
- będąca udziałowcem jednostki zależnej i uprawnioną do kierowania polityką finansową i operacyjną tej jednostki zależnej w sposób samodzielny lub przez wyznaczone przez siebie osoby lub jednostki na podstawie umowy zawartej z innymi uprawnionymi do głosu, posiadającymi na podstawie statutu lub umowy spółki, łącznie z jednostką dominującą, większość ogólnej liczby głosów w organie stanowiącym, lub
- będąca udziałowcem jednostki zależnej i uprawnioną do powoływania i odwoływania większości członków organów zarządzających, nadzorujących lub administrujących tej jednostki zależnej, lub
- będąca udziałowcem jednostki zależnej, której więcej niż połowę składu organów zarządzających, nadzorujących lub administrujących w poprzednim roku obrotowym, w ciągu bieżącego roku obrotowego i do czasu sporządzenia sprawozdania finansowego za bieżący rok obrotowy stanowią osoby powołane do pełnienia tych funkcji w rezultacie wykonywania przez jednostkę dominującą prawa głosu w organach tej jednostki zależnej, chyba że inna jednostka lub osoba ma w stosunku do tej jednostki zależnej prawa, lub
- będąca udziałowcem jednostki zależnej i uprawnioną do kierowania polityką finansową i operacyjną tej jednostki zależnej, na podstawie umowy zawartej z tą jednostką zależną albo statutu lub umowy tej jednostki zależnej.
Natomiast jednostką zależną jest jednostka będącą spółką handlową lub podmiotem utworzonym i działającym zgodnie z przepisami obcego prawa handlowego, kontrolowaną przez jednostkę dominującą.
Proponowane zmiany ograniczeń w UKUR przy transakcjach w grupie kapitałowej
Proponowane zmiany mają na celu zniesienie ograniczeń wynikających z UKUR w przypadku czynności dokonywanych w ramach tej samej grupy kapitałowej. Projekt nowelizacji zakłada odstępstwa w następującym zakresie:
- 3 ust. 5 pkt 1 – wyłączenie prawa pierwokupu przysługującego KOWR, gdy nieruchomość rolna jest sprzedawana między spółkami w ramach tej samej grupy kapitałowej;
- 3a ust. 2 – wyłączenie prawa pierwokupu przysługującego KOWR, gdy udziały lub akcje w spółce kapitałowej, która jest właścicielem lub użytkownikiem wieczystym nieruchomości rolnej o powierzchni co najmniej 5 ha albo nieruchomości rolnych o łącznej powierzchni co najmniej 5 ha lub w jej spółce dominującej sprzedawane są w ramach tej samej grupy kapitałowej;
- 3b ust. 6 – wyłączenie prawa nabycia nieruchomości rolnej przysługującego KOWR, w przypadku zmiany wspólnika lub przystąpienia nowego wspólnika do spółki osobowej, która jest właścicielem lub użytkownikiem wieczystym nieruchomości rolnej o powierzchni co najmniej 5 ha albo nieruchomości rolnych o łącznej powierzchni co najmniej 5 ha, jeżeli wspólnikiem zostaje spółka należąca do tej samej grupy kapitałowej;
- 4 ust. 4 pkt 2 – wyłączenie prawa nabycia nieruchomości rolnej przysługującego KOWR w przypadku nabycia w drodze m.in. zawarcia umowy innej niż umowa sprzedaży, jednostronnej czynności prawnej czy orzeczenia sądu, jeżeli nabycie następuje między spółkami w ramach tej samej grupy kapitałowej.
Nabycie nieruchomości rolnej w transakcjach wewnątrz tej samej grupy kapitałowej
Z projektu ustawy wynika, że nie przewidziano wyłączenia obowiązku uzyskania zgody Dyrektora Generalnego KOWR na nabycie nieruchomości rolnej (art. 2a UKUR) w transakcjach wewnątrz tej samej grupy kapitałowej. W konsekwencji samo wyłączenie prawa pierwokupu i nabycia nieruchomości rolnych ma ograniczone znaczenie praktyczne. I tak nabycie na podstawie zgody Dyrektora Generalnego KOWR powoduje wyłączenie zastosowania tych uprawnień przysługujących KOWR. Ułatwienie może dotyczyć przypadku zbywania pomiędzy podmiotami z grupy np. nieruchomości rolnych o powierzchni do 1 ha. W takim przypadku bowiem zgoda DG KOWR na nabycie nie jest wymagana. Natomiast kontrola jest sprawowana w ramach prawa pierwokupu KOWR.
Dodatkowo, projektowany art. 4 ust. 4 pkt 2 lit. n przewiduje wyłączenie prawa nabycia przysługującego KOWR w przypadku, gdy nieruchomość rolna jest nabywana m.in. na podstawie umowy innej niż umowa sprzedaży czy na podstawie jednostronnej czynności prawnej, w ramach tej samej grupy kapitałowej.
Zmiany nie objęły art. 4 ust. 6 UKUR
Tymczasem projektowane zmiany nie objęły art. 4 ust. 6 UKUR, który przewiduje odpowiednie stosowanie przepisów o prawie nabycia nieruchomości rolnych do prawa nabycia udziałów i akcji i nie uwzględniły wspomnianego art. 4 ust. 4 pkt 2 lit. n. W konsekwencji, w przypadku nabywania udziałów lub akcji przez spółki należące do tej samej grupy kapitałowej, np. na podstawie umowy innej niż umowa sprzedaży, KOWR nadal przysługuje prawo nabycia. Przykładowo, prawo nabycia będzie nadal przysługiwać KOWR w sytuacji objęcia udziałów przez spółkę matkę z grupy kapitałowej po podwyższeniu kapitału zakładowego w spółce córce, do której należą nieruchomości rolne. Trudno więc uznać proponowane zmiany za rzeczywiste ułatwienie w transakcjach pomiędzy podmiotami z grupy kapitałowej.
Przekształcenie przedsiębiorcy w spółkę handlową
Obecnie, według przepisów UKUR, przekształcenie przedsiębiorcy albo spółki cywilnej w spółkę handlową:
- jest wyłączone z obowiązku uzyskania zgody Dyrektora Generalnego KOWR na nabycie nieruchomości rolnej (art. 2a ust. 3 pkt 14 UKUR),
- jednocześnie stanowi inne zdarzenie prawne aktualizujące prawo nabycia nieruchomości rolnej po stronie KOWR (art. 4 ust. 1 pkt 4 lit. c UKUR).
Takie sformułowanie wywołało wątpliwości interpretacyjne, bo w UKUR brak jest legalnej definicji „przedsiębiorcy”. Z kolei przykładowo w Kodeksie cywilnym, za przedsiębiorcę uważa się nie tylko osobę fizyczną, ale również osobę prawną i jednostkę organizacyjną, której ustawa przyznaje zdolność prawną, prowadzącą we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. Nie jest więc do końca jasne, czy przekształcenie przedsiębiorcy w spółkę handlową, o którym mowa w UKUR, odnosi się wyłącznie do osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, czy także do spółek handlowych.
Planowana nowelizacja ma na celu doprecyzowanie pojęcia „przedsiębiorcy” na gruncie UKUR poprzez jednoznaczne wskazanie, że chodzi wyłącznie o osoby fizyczne wykonujące działalność gospodarczą we własnym imieniu. Czyli w ten sposób z przepisów będzie jasno wynikało, że przekształcenie spółek handlowych nie powoduje aktualizacji prawa nabycia KOWR w stosunku do nieruchomości rolnych należących do spółki.
Podsumowanie
Intencję planowanych zmian oceniam jako słuszną. Niestety gorzej z wykonaniem. Proponowana nowelizacja UKUR nie uproszcza i nie przyspiesza procesów korporacyjnych, nie ogranicza zbędnych formalności, ani nie obniża kosztów transakcyjnych. Nie dostrzegam też zwiększenia pewności prawa, skoro nie wyłączono zastosowania wymogu uzyskania zgody Dyrektora Generalnego KOWR na nabycie nieruchomości rolnych pomiędzy spółkami z grupy kapitałowej, ani nie wyłączono prawa nabycia udziałów i akcji spółek z nieruchomościami.