Ostatnia nowelizacja UKUR rozszerzyła pojęcie osoby bliskiej. Jaki był cel wprowadzonej zmiany? W jaki sposób zmieniła się regulacja?
Definicja osoby bliskiej w kontekście obrotu nieruchomościami rolnymi ma kluczowe znaczenie. Osoby bliskie mogą bowiem nabywać nieruchomości rolne bez zgody KOWR, nawet jeżeli nie są rolnikami indywidualnymi. Na rzecz osoby bliskiej można także zbyć nieruchomość rolną przed upływem 5 lat od dnia jej nabycia.
Przed nowelizacją
W art. 2 pkt 6 UKUR zamieszczono definicję osoby bliskiej. Wskazano tam podmioty, które na potrzeby stosowania przepisów ustawy, uznawano za osoby bliskie. Zaliczało się do nich:
- zstępnych,
- wstępnych,
- rodzeństwo,
- dzieci rodzeństwa,
- rodzeństwo rodziców,
- małżonka,
- osoby przysposabiające i przysposobione,
- pasierbów.
Wymieniony katalog osób bliskich krytykowała doktryna. Wskazywano, że zawężenie okręgu osób bliskich było zbyt restrykcyjne, a krąg osób rozumiany jako osoby bliskie powinien być podobny jak przy dziedziczeniu ustawowym. Dodatkowo stawiano postulaty, aby do katalogu dodać macochę, ojczyma oraz osobę, która pozostaje ze zbywcą faktycznie we wspólnym pożyciu. Zdaniem doktryny jest to w pełni uzasadnione, aby w szeroko rozumianej rodzinie obrót nieruchomościami rolnymi był maksymalnie ułatwiony.
Po nowelizacji
Od 5 października 2023 r. za osobę bliską, w rozumieniu ustawy, należy uznać:
- zstępnego,
- wstępnego,
- rodzeństwo,
- dzieci rodzeństwa,
- rodzeństwo rodziców,
- małżonka,
- rodziców małżonka,
- osoby przysposabiające i przysposobione,
- ojczyma,
- macochę,
- pasierbów.
Nowelizacja UKUR rozszerzyła pojęcie osoby bliskiej o rodziców małżonka, ojczyma oraz macochę. W uzasadnieniu projektu ustawy nowelizującej UKUR wyjaśniano, że rozszerzenie wynika z potrzeby wprowadzenia ułatwień w zakresie pokoleniowego przekazywania w rodzinie gospodarstw rolnych. Nie zdecydowano się na rozszerzenie katalogu osób bliskich o osoby pozostające faktycznie we wspólnym pożyciu, np. osób pozostających w związku nieformalnym.
Teściowie osobami bliskimi
Istotną zmianą w definicji osób bliskich jest rozszerzenie katalogu o rodziców małżonka czyli teściów.
Przykład:
Małżeństwo Małgorzata i Mariusz zakupili w 2021 roku nieruchomość rolną. W tym momencie nie są w stanie zająć się uprawą, dlatego postanowili wydzierżawić grunt rodzicom Małgorzaty, którzy prowadzą gospodarstwo rolne. Po nowelizacji mogą swobodnie oddać im w posiadanie nieruchomość rolną. Względem Małgorzaty rodzice są wstępnymi, a względem Mariusza, rodzicami małżonka, a więc osobami bliskimi w rozumieniu UKUR po nowelizacji. W przypadku, gdyby małżeństwo zamierzało wydzierżawić nieruchomość rolną na rzecz osoby niebędącej osobą bliską, na dokonanie takiej czynności wymagana jest uprzednia zgoda Dyrektora Generalnego KOWR.
Szkoda, że w nowelizacji katalogu osób bliskich nie uzupełniono także o zięcia i synową. Teściowie są osobą bliską w rozumieniu UKUR, zięć czy synowa mogą na ich rzecz zbyć nieruchomość rolną. Jednak na odwrotną sytuację, kiedy to teściowie zbywają nieruchomość rolną na rzecz zięcia czy synowej, potrzebna jest już zgoda KOWR.
Podsumowanie
Obrót nieruchomościami rolnymi wewnątrz rodziny stanie się trochę łatwiejszy. Wprowadzone zmiany w zakresie osoby bliskiej należy ocenić jako dobre, chociaż niewystarczające. Brakuje np. uzupełnienia katalogu osób bliskich o osoby pozostające w związkach nieformalnych czy też zięcia i synową.
