5 października 2023 r. weszła w życie nowelizacja UKUR, wprowadzająca nowe odstępstwa od rygorystycznego nakazu prowadzenia gospodarstwa rolnego przez okres 5 lat od dnia nabycia nieruchomości rolnej. Jakie ułatwienie w obrocie nieruchomościami nowelizacja przewiduje dla małżonków?
Nieruchomość rolna nabyta w trakcie małżeństwa
Jednym z wyłączeń, wprowadzonych nowelizacją UKUR, jest możliwość zbycia lub oddania w posiadanie nieruchomości rolnej przed okresem 5 lat, nabytej od małżonka w trakcie trwania małżeństwa. Wyłączenie to ma zastosowanie w przypadku gdy:
- nieruchomość rolna co najmniej 5 lat przed nabyciem była własnością jednego z małżonków lub
- wchodziła w skład ich wspólności majątkowej małżeńskiej.
Przykład 1:
Marian i Jadwiga pozostają we wspólności majątkowej małżeńskiej. W 2016 r. Marian odziedziczył po swoim ojcu nieruchomość rolną. Majątek nabyty w drodze dziedziczenia należał do majątku osobistego każdego z małżonków. W 2017 r. Marian i Jadwiga postanowili rozszerzyć wspólność majątkową o odziedziczoną nieruchomość, wskutek czego nieruchomość rolna weszła w skład majątku wspólnego małżonków. Marian i Jadwiga mogą tę nieruchomość zbyć lub oddać w posiadanie, przed upływem 5 lat od dnia rozszerzenia wspólności majątkowej małżeńskiej, tylko jeżeli nieruchomość rolna wchodziła w skład majątku odrębnego Mariana przez 5 lat.
Przykład 2:
Jan i Maria pozostają we wspólności majątkowej małżeńskiej, w skład której, od 2014 r. wchodzi nieruchomość rolna. W 2024 r. małżonkowie zdecydowali się na wprowadzenie rozdzielności majątkowej i podział majątku wspólnego. Małżonkowie umówili się, że nieruchomość rolna ma wejść do majątku osobistego Marii. Maria nie jest zainteresowana uprawianiem nieruchomości rolnej, wobec czego zdecydowała się na jak najszybszą jej sprzedaż. W takiej sytuacji UKUR nie ogranicza Marii, ponieważ 5-letni okres należy liczyć od dnia, w którym nieruchomość rolna weszła do majątku wspólnego Jana i Marii ( od 2016 r.), a nie od dnia nabycia nieruchomości rolnej przez Marię do majątku osobistego (od 2024 r.).
Nieruchomość rolna nabyta po ustaniu małżeństwa
Podobnie w przypadku nieruchomości rolnej nabytej w wyniku podziału majątku wspólnego po ustaniu małżeństwa. W tym przypadku, nieruchomość rolna musiała co najmniej 5 lat przed nabyciem wchodzić w skład majątku wspólnego podlegającego podziałowi.
Przykład 3:
Tomasz i Anna rozwiedli się w 2024 r. Ponieważ wspólność majątkowa małżeńska ustała, niezbędnym okazał się podział majątku wspólnego, w wyniku którego Tomasz nabył do majątku osobistego nieruchomość rolną. Małżonkowie nabyli nieruchomość rolną w 2023 r., wobec tego Tomasz jest związany nakazem prowadzenia gospodarstwa rolnego przez okres 5 lat od dnia nabycia nieruchomości rolnej (od 2024 r.). W przypadku chęci sprzedaży nieruchomości, Tomasz będzie musiał wystąpić do Dyrektora Generalnego KOWR-u o zgodę na zbycie nieruchomości rolnej.
Przed nowelizacją
Wyłączenie dotyczące nabycia nieruchomości rolnej w trakcie trwania małżeństwa należy uznać za bezprzedmiotowe. Także przed nowelizacją małżonek był osobą bliską w rozumieniu UKUR, a zatem mógł skorzystać z wyłączenia z art. 2b UKUR dotyczącego nabycia gruntu rolnego od osób bliskich. Inaczej w przypadku nabycia nieruchomości rolnej po ustaniu małżeństwa w wyniku podziału majątku wspólnego. Przed 5 października 2023 r. sytuacja taka była traktowana jako nowe nabycie nieruchomości rolnej przez jednego z małżonków. Chcąc zbyć nieruchomość rolną, koniecznym było wystąpienie do Dyrektora Generalnego KOWR-u z wnioskiem o wcześniejsze zbycie nieruchomości rolnej. Jak zauważa J. Bieluk „W praktyce niewystarczającym w ocenie KOWR ważnym interesem było samo ustanie małżeństwa i wynikający z tego podział majątku wspólnego. KOWR wymagał wykazania np. złej sytuacji majątkowej, pogorszenia stanu zdrowia psychicznego na skutek rozwodu.”
Podsumowanie
Nowelizację należy uznać za słuszną w stosunku do wyłączenia dotyczącego nabycia nieruchomości rolnej po ustaniu małżeństwa. Umożliwia ona byłym małżonkom na swobodniejszy obrót nieruchomościami rolnymi.
Źródła:
Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2023 r. poz. 2809)
Ustawa z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego (Dz. U. z 2024 r. poz. 423)
J. Bieluk, Ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego. Komentarz, Warszawa 2024.
