Zasadą jest, że nabywcą nieruchomości rolnych może być wyłącznie rolnik indywidualny. Definicję legalną tego pojęcia zawierają przepisy UKUR.
Zgodnie z art. 6 ust. 1 UKUR rolnikiem indywidualnym jest osoba fizyczna będąca właścicielem, użytkownikiem wieczystym, samoistnym posiadaczem lub dzierżawcą nieruchomości rolnych, których łączna powierzchnia nie może przekroczyć 300 ha. Osoba ta musi również posiadać kwalifikacje rolnicze oraz mieszkać co najmniej od 5 lat w gminie, na obszarze której położona jest jedna z nieruchomości rolnych wchodzących w skład gospodarstwa rolnego. W tym pięcioletnim okresie musi też prowadzić wspomniane gospodarstwo osobiście.
Czy spółka handlowa może być rolnikiem indywidualnym?
Nie. Rolnikiem indywidualnym może być wyłącznie osoba fizyczna. Oznacza to, że nie może nim być ani osoba prawna, ani tzw. ułomna osoba prawna. W konsekwencji niemożliwym jest, aby rolnikiem indywidualnym została spółka handlowa, nawet jeżeli prowadzi działalność rolniczą.
Jaka powinna być powierzchnia użytków rolnych rolnika indywidualnego?
Powierzchnia użytków rolnych rolnika indywidualnego nie może przekroczyć 300 ha. Jest to jeden z warunków dotyczących normy obszarowej gruntu. Pomimo tego, że nie wynika to wprost z definicji określonej w art. 6 ust. 1 UKUR minimalna powierzchnia nieruchomości rolnych musi wynieść 1 ha. Wynika to z definicji gospodarstwa rolnego zawartej w UKUR. A jest to gospodarstwo rolne w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego, w którym powierzchnia nieruchomości rolnej, albo łączna powierzchnia nieruchomości rolnych, jest nie mniejsza niż 1 ha. Skoro zatem rolnik indywidualny jest zobligowany prowadzić gospodarstwo rolne, to powierzchnia jego nieruchomości rolnych musi wynosić co najmniej 1 ha.
Czy przy ustalaniu powierzchni gruntów uwzględnia się wyłącznie nieruchomości stanowiące własność rolnika indywidualnego?
Nie. UKUR wymienia zamknięty katalog form władania gruntem przez rolnika indywidualnego, które uwzględnia się przy ustalaniu jego statusu. Bierze się pod uwagę użytki rolne, których jest właścicielem, użytkownikiem wieczystym, samoistnym posiadaczem lub dzierżawcą. Wskazany katalog form władania gruntem ma charakter wyczerpujący. Nie uwzględnia się zatem użytków rolnych, którymi rolnik włada na podstawie innego stosunku prawnego np. umowy najmu.
Czym są kwalifikacje rolnicze w rozumieniu art. 6 ust. 1 UKUR?
Osoba fizyczna posiada kwalifikacje rolnicze, jeżeli uzyskała:
- wykształcenie rolnicze zasadnicze zawodowe, zasadnicze branżowe, średnie, średnie branżowe lub wyższe, lub
- tytuł kwalifikacyjny lub tytuł zawodowy, lub tytuł zawodowy mistrza w zawodzie przydatnym do prowadzenia działalności rolniczej i posiada co najmniej 3-letni staż pracy w rolnictwie, lub
- wykształcenie wyższe inne niż rolnicze i posiada co najmniej 3-letni staż pracy w rolnictwie albo wykształcenie wyższe inne niż rolnicze i ukończone studia podyplomowe w zakresie związanym z rolnictwem, albo wykształcenie średnie lub średnie branżowe inne niż rolnicze i posiada co najmniej 3-letni staż pracy w rolnictwie, lub
- wykształcenie podstawowe, gimnazjalne, zasadnicze zawodowe lub zasadnicze branżowe inne niż rolnicze i posiada co najmniej 5-letni staż pracy w rolnictwie.
Przepisy rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 17 stycznia 2012 r. w sprawie kwalifikacji rolniczych posiadanych przez osoby wykonujące działalność rolniczą regulują jakie konkretnie kierunki, tytuły i wykształcenie będą właściwe do spełnienia kwalifikacji rolniczych, o których mowa powyżej.
Jak określić staż pracy rolnika indywidualnego?
Za staż uważa się okres, w którym osoba fizyczna:
- podlegała ubezpieczeniu społecznemu rolników, lub
- prowadziła działalność rolniczą w gospodarstwie rolnym o obszarze nie mniejszym niż 1 ha stanowiącym jej własność, przedmiot użytkowania wieczystego, przedmiot samoistnego posiadania lub dzierżawy, lub
- była zatrudniona w gospodarstwie rolnym na podstawie umowy o pracę lub spółdzielczej umowy o pracę, wykonując pracę związaną z prowadzeniem działalności rolniczej, lub
- wykonywała pracę związaną z prowadzeniem działalności rolniczej w charakterze członka spółdzielni produkcji rolnej, lub
- odbyła staż, o którym mowa w art. 53 ust. 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, obejmujący wykonywanie czynności związanych z prowadzeniem działalności rolniczej.
Za staż pracy uznaje się również okres pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym. Musi być jednak potwierdzony zaświadczeniem wydanym na podstawie przepisów ustawy z dnia 20 lipca 1990 r. o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy.
Czy istotne są miejsce zamieszkania i okres prowadzenia gospodarstwa rolnego?
Tak. Zgodnie z UKUR, aby uzyskać status rolnika indywidualnego należy zamieszkiwać na terenie gminy, na obszarze której jest położona jedna z nieruchomości rolnych wchodzących w skład gospodarstwa rolnego minimum 5 lat. Wymagany okres osobistego prowadzenia gospodarstwa rolnego również wynosi 5 lat. Warto wspomnieć, że do 5-letniego okresu wlicza się okres zamieszkiwania w innej gminie, gdzie była położona jedna z nieruchomości rolnych wchodzących w skład gospodarstwa. Musi jednak bezpośrednio poprzedzać zmianę miejsca zamieszkania.
Co oznacza „osobiste prowadzenie gospodarstwa rolnego”?
Uważa się, że osoba fizyczna osobiście prowadzi gospodarstwo, jeżeli:
- pracuje w tym gospodarstwie,
- podejmuje wszelkie decyzje dotyczące prowadzenia działalności rolniczej w tym gospodarstwie.
W obecnym stanie prawnym, aby uzyskać status rolnika indywidualnego należy spełnić łącznie wszystkie wyżej wymienione przesłanki. Uzyskanie tego statusu pozwoli, co do zasady, swobodnie nabywać nieruchomości rolne.
